«ΞΕΛΑΣΗ» ΕΝΑ ΥΠΕΡΟΧΟ ΕΘΙΜΟ ΑΛΛΗΛΟΒΟΗΘΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗΣ ΣΤΗΝ ΟΡΕΙΝΗ ΤΡΙΦΥΛΙΑ, Εργασία ΚΟΜΙΑΝΟΣ ΠΙΠΗΣ, komianos,wordpress.com

ΞΕΛΑΣΗ (ΑΛΛΗΛΟΒΟΗΘΕΙΑ) ΓΙΑ ΜΑΖΕΜΑ ΚΑΛΑΜΠΟΚΙΟΥ

Ακόμη και για τους μεγάλους κατοίκους της περιοχής κάποιας ηλικίας, είναι πάρα πολύ δύσκολο ή μάλλον αδύνατο να θυμηθούν την εξήγηση της λέξις » Ξέλαση «. Η λέξη αλληλοβοήθεια, σεμπριά είναι η πλέον γνωστές την σημερινή εποχή.  Πως να εξηγήσει κάποιος στους νέους και στις νεές μας, την σημασία της  λέξης «Ξέλαση»…Ακόμη δυσκολώτερο την σημερινή εποχή της αφθονίας των διατροφικών αγαθών αλλά και της σκληρής αδιαφορίας για τον γείτονα, και γενικά της τεμπελιάς ακόμη και για εργασίες που αφορούν την δική μας περιουσια, τα δικά μας συμφέροντα. Όσο ζουν οι γεροντότεροι υπάρχει και το σχετικό ενδοιαφέρον, διαφορετικά ας είναι καλά η λαϊκή αγορά του Κοπανακίου και του Δωρίου, όοοολα τα καλά έχουν, τώρα σου λέει ο άλλος για τα ζαρζαβατικά θα ενδοιαφέρομαι;…ή για το στάρι και το καλαμπόκι;…Κάποτε όμως αυτά αποτελούσαν τα απαραίτητα υλικά

ΞΕΛΑΣΗ (ΑΛΛΗΛΟΒΟΗΘΕΙΑ) ΓΙΑ ΚΤΙΣΙΜΟ ΣΠΙΤΙΟΥ

επιβοιώσεως για αυτούς τους ανθρώπους. τη φαμελιά  και τα ζωντανά τους. Η ξέλαση αποτελούσε στο χωριό βασικό δέσιμο στις ανθρώπινες σχέσεις εκείνης της εποχής, της εποχής της φτώχιας της ανάγκης και της ανέχειας. Αν το σπίτι δεν είχε σιτάρι, λάδι, κρασί και παστό κρέας, τότε τα έφερνε δύσκολα. Η λέξη «Ξέλαση»… πώς να εξηγήσεις και να βάλεις τον σημερινό νέο,  στο κλίμα που επικρατούσε εκείνη την εποχή, των παππούδων μας και των πετεράδων μας, στις «Σεμπριές» και τις «Δανικαριές». Το έθιμο αφορούσε την συγκέντρωση ενός αριθμού κατοίκων, για την εκτέλεση μιας ορισμένης εργασίας που χρειαζόταν πολλά εργατικά χέρια και ένας χωρικός ή μία φαμελιά, δεν μπορούσε ή δεν προλάβαινε να τη φέρει εις πέρας. Έτσι εκείνος που ήθελε να κάνει ξέλαση, πληροφορούσε για την εργασία που ήθελε στα μαγαζιά ή τους τόπους συγκέντρωσης τους κατοίκους ότι την τάδε Κυριακή ή αργία θα

ΞΕΛΑΣΗ ΓΙΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

έχει ξέλαση, και παρακαλούσε όλους άνδρες και γυναίκες, να έλθουν και να βοηθήσουν με όποιο τρόπο μπορούσαν. Άλλοι με τα ζωντανά τους, άλλοι με γεωργικά απαραίτητα εργαλεία και άλλοι με χειρονακτική εργασία. Οι συγχωριανοί μάθαιναν τα νέα πολλές φορές και από τον παππά στην λειτουργιά της προηγούμενης Κυριακής. Την ημέρα της ξέλασης ο νοικοκύρης ετοίμαζε φαγητό , το απαραίτητο κρασί και άλλους μεζέδες για τους ξελασίτες. Η νοικοκυρά έκανε μια γύρα, μόλις σταμάταγε να ξαποστάσει με μια κανάτα κρασί ή άλλο ποτό και κέρναγε τους εργάτες για να τους τονώσει και να τους δώσει δύναμη, τα παιδιά γυρνούσαν με το κανάτι ή με την τσίτσα που βάσταγε δροσερό το νερό από την πηγή, και δρόσιζαν τον διψασμένο εργάτη ή εργάτρια. Μέχρι που βράδυαζε η εργασία είχε τελειώσει, μετά καθόντουσαν έπιναν, έτρωγαν και τέλος  έπερναν το δρόμο του γυρισμού γεμάτοι ευθυμία από το κρασάκι και την κοιλιά χωρτάτη. Πολλές φορές εξ αιτίας του κρασιού στο δρομο του γυρισμού, άρχιζαν και το τραγούδι. Άμα είχε βρέξει τον Αύγουστο η σοδειά ήταν πλούσια, η σπιτονοικοκυρά χρειαζόταν πολλά χέρια για νατα φέρει βόλτα. Για αυτό τον λόγο ζητούσε  βοήθεια δηλαδή (ξέλαση), από συγγενείς, φίλους, γείτονες κυρίως γυναίκες και μέσα σε ένα βράδυ μέχρι τις μεγάλες ώρες τελείωνε στο άστραμα η εργασία. Το καθάρισμα έπρεπε να γίνει γρήγορα, αμέσως μετά το μάζεμα της «κούκλας» του καλοαμποκιού δηλαδή, γιατί όπως ήταν στιβαγμένος ο καρπός άναβε από την ζέστη και την υγρασία. Ο μεγάλος κίνδυνος ήταν να μουχλιάσει και να σαπίσει…Η διαδικασία του καθαρισμού,  δηλαδή να το βγάλουν από το «Τρουμπούκι» του καλαμποκιού τα «Πούσια», τα φύλλα δηλαδή που κάλυπταν τον καρπό. Για να το πετύχουν  έπρεπε να το ξεφλουδίσουν στην κορφή, μετά τράβαγαν τα φύλλα με δύναμη προς τα κάτω και τα πετούσαν στην μπάντα. Τα πούσια τα χρησιμοποιούσαν για προσάναμα στο φούρνο ή στο τζάκι, για να γεμίζουν μαξιλάρια ή στρώματα. Το καθαρό καλαμπόκι το έριχναν στα κοφίνια. Αργότερα όταν ερχόταν ο καιρός το τρίβανε με τις «γκριτζάλες» Για να χωρίσουν τον σπόρο του καλαμποκιου από τα «λουμπούσια» που και αυτά τα χρησιμοποιούσαν για προσάναμα. Η κυρά του σπιτιού σε αυτές τις περιπτώσεις, όπως και στην περίπτωση που έπρεπε να ξάνουν το μαλί για γνέσιμο και για τον αργαλειό, Αυτή κανόνιζε ποιους θα καλέσει ανάλογα με την δουλειά, συνήθως γυναίκες της ίδιας κοινωνικής τάξης, συγγενείς, φίλες και ως επι το πλείστον γειτόνισες. Η κυρά του σπιτιού κανόνιζε τι θα τους προσφέρει την ώρα που δουλευανε, τι φαγητό θα μαγειρέψει. όλοι και όλες όταν ακουγαν την λέξη ξελαση, έτρεχαν με χαρά και το έκαναν πραγματικά με την καρδιά τους, ήταν και ένας τρόπος να ξεδώσουν και συγχρόνως να γελάσουν με τα πειράγματα των άλλων. Επίσης οι πιο γεροντότερες λέγαν και περίεργες ιστορίες, που είχαν σαν συνέπεια να εξάπτουν την φαντασία των παιδιών, τις περισσότερες φορές ιστορίες με παραδείγματα και διδάγματα. Οι  νέοι και οι νέες εύρισκαν τον τρόπο ξεφεύγοντας  από το άγρυπνο μάτι της μάνας ή της γιαγιάς, για κάποια υποτιθέμενη δουλειά να ερωτοτροπήσουν. Στο τέλος ακολουθούσε και η απαραίτητη μπουγάνα και σαν τελείωνε η βραδυά όλοι και όλες με νυσταγμένα τα παιδιά, κινούσαν για τα σπίτια τους ευχαριστημένοι. Η κυρά του σπιτιού την άλλη μέρα θα άπλωνε τον καρπό να ξεραθεί, μετά ακολουθούσε το τρίψιμο με την «γκριτζάλα» εναν τρίφτη ξύλινο, και ξεχώριζαν το αραποσίτι από το λουμπούσι ή κότσαλο. Με τον καρπό θα γέμιζαν τα αμπάρια τους και τα αισθήματά τους. Γιατί ήταν βέβαιοι ότι οι ανάγκες για την  ερχόμενη χρονιά ήταν καλυμένες. Συναισθήματα που οι σημερινοί νέοι νέοι δεν μπορούν να νιώσουν, ή αφθονία και η εύκολη προμήθεια των αγαθών, έχουν αλλάξει τον τρόπο της ζωής τους και τις πρωτεραιότητές τους. Σε μας θα λείψουν τα τραγούδια που μιλούσαν για τα νιάτα και την λεβεντοσύνη, για τα όμορφα μάτια της κοπελιάς, οι ιστορίες για έρωτες, καπρίτσια, τα πειράγματα στις ανύπαντρες και νιόπαντρες, η φρεσκοφουρνισμένη κουλούρα ζεστή ζεστή από περσινό αραποσιτάλευρο, το φαγοπότι, το βαρελίσιο σπιτικό μυρωδάτο κρασί, το ερωτικό από… απόσταση κάλεσμα. Προπαντώς το σχήμα του καλαμποκιού, βοηθούσε της πιο πονηρές κογιόνες να λένε ιστορίες σεξουαλικού περιεχομένου, που έκαναν τις παρευρισκόμενες να κοκκινίζουν και άλλες να ξεκαρδίζονται στα γέλια.

Παραθέτω ένα ποίημα για την ξέλαση, του Κοπανακαίου πατριώτη μας, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΕΛΤΕΜΗ (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ) 1918 – 1978. Μεσσήνιος ποιητής και πεζογράφος, γεννήθηκε στο Κοπανακι Της Ορεινής Τριφυλίας το 1918. Μαθήτευσε στο Ημιγυμνάσιο Αετού, στον Γυμνάσιο Μελιγαλά και στο Γυμνάσιο Κυπαρυσσίας. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, εργάσθηκε ως διοικητικός υπάλληλος του Ι.Κ.Α. Και έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση.

Πηγή : Ελεύθερη Εγκυκλοπαίδεια  Βικυπαίδεια.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ - ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΕΛΤΕΜΗΣ - ΟΜΗΡΟΣ ΠΕΛΛΑΣ μαθητές Ε! Γυμνασίου Κυπαρυσσίας 1936 - 1937

Ξ Ε Λ Α Σ Η

ΑΠΟΣΠΕΡΟΥ ΕΧΕΙ ΞΕΛΑΣΗ ΣΤΗΣ ΜΗΤΡΑΙΝΑΣ Τ’ ΑΛΩΝΙ. – ΘΑ ΣΥΝΤΑΧΘΟΥΝΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΙ’ ΟΙ ΚΟΠΕΛΛΙΕΣ ΟΙ ΡΟΥΣΣΕΣ- ΚΙ ΟΛΕΣ ΟΙ ΓΡΙΕΣ ΤΗΣ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ ΟΙ ΜΑΥΡΟΜΑΝΤΗΛΟΥΣΕΣ – ΚΑΙ ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ ΠΑΣΠΑΛΗ ΤΡΙΓΥΡΩ ΤΟΥΣ ΘΑ ΑΠΛΩΝΕΙ.. ΠΑΙΡΝΟΝΤΑΣ ΚΟΥΚΛΕΣ ΣΤΟ ΣΩΡΟ ΤΑ ΦΛΙΤΣΑ ΞΕΦΛΟΥΔΑΝΕ – ΚΙ ΑΛΛΕΣ ΤΟΥΣ ΤΡΙΒΟΥΝ ΤΟΝ ΚΑΡΠΟ, ΣΠΕΙΡΙ –  ΣΠΕΙΡΙ ΚΑΙ ΛΕΝΕ – ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΑΤΕΛΕΙΩΤΑ, ΕΝΩ ΟΙ ΜΙΚΡΟΙ ΠΗΔΑΝΕ – ΚΙ ΑΝΑΚΑΤΕΥΟΥΝ ΤΟΥΣ ΣΩΡΟΥΣ, ΠΑΛΕΥΟΥΝΕ ΚΑΙ ΚΛΑΙΝΕ. – ΚΙ ΟΤΑΝ ΝΥΣΤΑΞΕΙ Η ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ, ΜΕΣΟΥΡΑΝΗΣΕΙ Η ΠΟΥΛΙΑ, – ΚΙ ΑΠΟΣΩΘΟΥΝ ΤΑ ΧΩΡΑΤΑ, ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΛΑΓΑΡΙΣΟΥΝ, – ΘΑ ΠΑΝ ΓΙΑ ΥΠΝΟ ΟΙ ΓΡΙΕΣ ΣΙΓΑ, ΘΑ ΠΑΡΟΥΝ ΤΑ ΜΙΚΡΟΥΛΙΑ, – ΚΙ ΟΙ ΝΙΟΙ ΚΙ ΟΙ ΝΙΕΣ ΘΑ ΜΕΙΝΟΥΝΕ ΤΑ ΦΛΙΤΣΑ ΝΑ ΧΩΡΙΣΟΥΝ….

Εργασία ΚΟΜΙΑΝΟΣ ΠΙΠΗΣ, komianos wordpress.com